Ze zijn overal. In vis. In je tandpasta. In honing. Microplastics: piepkleine stukjes plastic die grote problemen veroorzaken. Wat te doen?
Tegenwoordig gebruiken we een breed scala aan verschillende soorten plastics. Doordat plastic gemakkelijk vervormd kan worden, kunnen we het voor allerlei zaken gebruiken. Wanneer je een supermarkt inloopt, kun je dan ook niet meer om het plastic heen. Van shampooflessen tot groenteverpakkingen, echt alles zit in plastic verpakt. Het voordeel van de multifunctionele inzetbaarheid van plastic wordt echter overschaduwd door een steeds groter wordend probleem: milieuvervuiling door plastic afval. Op wereldschaal wordt er ieder jaar ongeveer 250 miljoen ton aan plastic geproduceerd, waarvan 40 procent gebruikt wordt als verpakkingsmateriaal. Hoewel veel van het gebruikte plastic wordt gerecycled, belandt nog steeds een groot deel onbedoeld in de oceaan. Zo dreven er bijvoorbeeld in 2008 zo’n 752.100 stukjes plastic per km² in de Stille Oceaan. Wanneer plastic afval in zee belandt, is dit slechts het begin van het probleem.
Wat een vreselijke foto. Hopelijk heeft iemand het dier gered
Plastic Soup Foundation
http://www.plasticsoupfoundation.org/
De Plastic Soup Foundation zet zich in om de vervuiling van zeeën en oceanen door plastic afval te verminderen. Dit doet zij door meer bewustzijn onder consumenten te creëren en door de productie van plastic producten te verminderen. Ook brengt de stichting meerdere grote partijen bij elkaar, om samen een oplossing voor dit wereldwijde probleem te bedenken.
Hoe plastic microplastic wordt
Het plastic afval dat het milieu vervuilt, bestaat onder meer uit polypropeen, polystyreen, polyetheen, PET en PVC. Het vervelende aan deze plasticsoorten is dat ze, eenmaal in het milieu, in kleinere fragmenten uiteenvallen. Dit gebeurt onder invloed van UV-straling en slijtage door bijvoorbeeld zeeslag. De kleinere fragmenten worden vervolgens door zeestromen en stormen over de gehele wereld verspreid. Aangezien de meeste plastics niet biologisch afbreekbaar zijn, blijven deze kleinere stukken in het milieu ‘rondcirkelen’. Vervuiling door plastic afval is hierdoor een wereldwijd probleem. “Op dit moment worden er bijna 300 diersoorten met uitsterven bedreigd doordat ze door plastic afval sterven,” aldus Maria Westerbos, directeur van de
Plastic Soup Foundation (zie kader). Grotere dieren, zoals zeeschildpadden raken verstrikt in achtergelaten netten, waardoor ze uiteindelijk stikken. Ook gehele albastroskolonies sterven uit, als gevolg van plastic afval in hun milieu. “Van alle stormvogels heeft maar liefst 95 procent stukjes broodtrommelplastic in hun maag,” geeft Westerbos als voorbeeld.
De allerkleinste stukjes plastic veroorzaken de grootste problemen. Zodra plastic afval in rivieren en oceanen terechtkomt, begint het uit elkaar te vallen. Het afval valt in steeds kleinere stukken uiteen en uiteindelijk ontstaan er microplastics. Microplastics zijn stukjes plastic die kleiner dan 5 millimeter groot zijn. Doordat ze zo klein zijn, accumuleren ze gemakkelijk in het milieu. Ze vervuilen onze rivieren en oceanen en spoelen ook aan op het strand. Microplastics worden regelmatig door vissen voor voedsel aangezien. Ook zeevogels verwarren de kleine stukjes plastic met voedsel of eten vissen vol plastic. De vogels kunnen de stukjes plastic niet verteren en de hoeveelheid plastic in hun lichaam hoopt zich geleidelijk aan op. Hierdoor raken de vogels verzadigd en verstopt, waarna ze uiteindelijk overlijden. In totaal zijn er een hoop verschillende aquatische diersoorten die de microplastics verwarren met echt voedsel. En hierin schuilt ook direct gevaar voor de mens. Wij eten immers vissen die we uit dezelfde zee halen. Op deze manier krijgen ook wij microplastics binnen. Stel je eens voor dat elke vis die je eet vol met plastic zit. Hoe lang zou het dan duren voordat jij dezelfde klachten krijgt als een zeevogel?
Feiten over microplastics
– Plastic afval vergaat niet. Het eerste afval dat in de jaren 50 werd geproduceerd, bevindt zich nog steeds in ons milieu.
– Microplastics kunnen een bron zijn van giftige stoffen.
– Het toevoegen van microbeads in cosmetica is onnodig. Deze kunnen gemakkelijk vervangen worden door natuurlijke producten, zoals gemalen notenschillen en zoutkristallen.
– Je kunt zelfs microplastics terugvinden in de honing van wilde bijen en zelfs in bomen die hoog in de Himalaya staan.
– Via een app kun je gemakkelijk zien in welke producten microplastics verwerkt zijn.
De gevaren van microplastics
Tijdens de productie van plastics wordt gebruik gemaakt van allerlei additieven. Deze toevoegingen helpen bij het vormen van het plastic tot het uiteindelijke product. Zo wordt er in de plasticindustrie gebruik gemaakt van stabilisatoren, weekmakers, brandvertragers, pigmenten en vulstoffen. Doordat deze stoffen een laag moleculair gewicht hebben, kunnen ze gemakkelijk loslaten van de geproduceerde plastics en in water, lucht, voedsel en ook lichaamsweefsel terecht komen. Wanneer we microplastics binnenkrijgen, bestaat dus de kans dat aanwezige additieven in ons lichaam loslaten, waarna ze voor veel schade kunnen zorgen.
Uit onderzoek is gebleken dat giftige en biologisch niet-afbreekbare stoffen (POPs:
Persistent Organic Pollutants), zoals PCB’s en DDT’s zich gemakkelijk aan microplastics kunnen hechten. Deze giftige stoffen worden door het plastic uit het zeewater opgenomen. Wanneer vogels stukjes plastic eten, krijgen ze deze POPs ook binnen. Wetenschappers van de Universiteit van Tokyo hebben aangetoond dat er in het lichaamsweefsel van zeevogels bepaalde POPs aanwezig zijn. Dit waren dezelfde POPs als die zich, aan het door de vogels ingeslikte plastic, hadden gehecht. Dit onderzoek toont een extra gevaar van microplastics: ze kunnen gemakkelijk POPs aan zich hechten, en laten deze ook weer los. Hierdoor krijgen we bij de inname van microplastics niet alleen het plastic zelf binnen, maar lopen we ook grote kans om andere giftige stoffen binnen te krijgen.
Microplastics in cosmetica
Vaak staan wij er niet bij stil wat voor bestanddelen er eigenlijk zitten in alle producten die wij dagelijks gebruiken. Maar juist deze producten zijn een grote bron van microplastics. In veel cosmetica worden zogenaamde microbeads gebruikt. Dit zijn kunstmatige bolletjes die regelmatig worden toegevoegd aan producten. Zo bestaan veel gezichtsreinigers voor een deel uit een polyethyleen-schuurmiddel. Dit bestaat uit hele kleine plastic deeltjes; waaronder bolletjes en/of zeer onregelmatig gevormde microplastics. En zelfs in sommige tandpasta’s worden microbeads verwerkt. Dit is uiteraard niet gewenst, aangezien je bij het tandenpoetsen regelmatig wat tandpasta inslikt en zo ongemerkt microplastics kan binnenkrijgen. Bovendien belanden de microbeads uit al onze cosmetica direct in het milieu. Doordat de plastic bolletjes zo klein zijn, spoelen ze met gemak door onze afvoerputjes. Waterzuiveringsinstallaties zijn niet gebouwd op het filteren van microbeads en het gevolg is dat deze direct in het milieu terecht komen.
Het drijvende afvaleiland
Een grote misvatting over plastic vervuiling in de oceanen, is dat er in bepaalde delen van onze oceanen grote eilanden van plastic afval drijven. Doordat zeestromen een bepaalde richting opgaan, zou het afval dat in zee terecht komt met deze stromen meedrijven en ophopen in bepaalde gebieden. Hierdoor zouden er in deze gebieden grote afvaleilanden ontstaan, die zelfs vanuit de ruimte zichtbaar in beeld gebracht kunnen worden. Dit is echter niet het geval. In tegendeel. “Hoewel al het plastic afval lijkt te verdwijnen, wordt het echter opgebroken in allemaal hele kleine stukjes. Deze microplastics worden gemakkelijk verspreid. Er drijft op dit moment een heel dun laagje plastic over het gehele wateroppervlakte van onze aarde”, aldus Maria Westerbos, directeur van de Plastic Soup Foundation. Wanneer er wel zulke afvaleilanden zouden ronddrijven, was het plastic afval een stuk makkelijker op te ruimen.
Wat kun je doen?
Wanneer plastic afval eenmaal in het milieu terecht komt, is het erg moeilijk om het weer te verwijderen. Dit komt voornamelijk doordat het in kleine stukken uiteenvalt. In de jaren 50 kwamen de eerste plastic producten op de markt en het afval hiervan is er nu nog steeds. Wanneer we hier niets tegen doen, komt daar ieder jaar weer een enorme hoeveelheid bij. Het belangrijkste wat je zelf kunt doen is het beperken van de hoeveelheid plastic die je verbruikt. Per jaar gebruikt ieder persoon zo’n 100 kilo plastic. Veel hiervan is het zogenoemde
single use plastic dat je, zoals de naam het al zegt, slechts één keer gebruikt. Denk bijvoorbeeld maar aan het plastic folie wat je om een komkommer vindt, of de bakjes waarin wij onze vleeswaren kopen. Je kunt er heel gemakkelijk voor zorgen dat je minder van dit soort plastic gebruikt. Zo gebruik je per persoon gemiddeld zo’n 300 plastic tasjes per jaar. Dit kunt je voorkomen door altijd zelf een tas mee te nemen en deze ook vaker te gebruiken. Ook kun je ervoor zorgen dat je voortaan groente en fruit koopt dat niet in plastic is verpakt. Deze simpele handelingen kunnen al een groot verschil maken. Wees ook kritisch met cosmetica en andere producten. Vaak verwacht je het niet, maar zijn er toch grote hoeveelheden microplastics in je dagelijkse producten verwerkt. Wist je bijvoorbeeld dat latex verf voor 10 procent uit plastic bestaat? Als je meer informatie wilt over welke producten je liever niet kunt kopen, is er voldoende informatie te vinden op internet. Er zijn meerdere sites te vinden waarop je kunt zien in welke producten microplastics verwerkt zijn. Er bestaat ook zelfs een app, waarmee je producten in de winkel kunt scannen en direct kunt zien of er microplastics in verwerkt zijn.
De oplossing?
Daarnaast bieden driehoeksmosselen (
Dreissena polymorpha) mogelijk een oplossing voor het microplastics-probleem. Deze dieren filteren hun voedsel, algen, uit het water waarin zij leven. Mogelijk kunnen zij ook ingezet worden om andere zaken uit water te filtreren. Bij Bureau Waardenburg wordt momenteel onderzocht in hoeverre driehoekmosselen ingezet kunnen worden om o.a. microplastics uit het milieu te filteren. Hiervoor hebben zij een experimenteel mosselfilter in een rioolwaterzuivering geïnstalleerd. “Wij denken dat de mosselen in staat zijn verschillende vervelende stoffen uit het water te halen, zoals medicijnresten, bestrijdingsmiddelen en microplastics,” aldus Dr. Wouter Lengkeek, directeur van Bureau Waardenburg. Hoewel het onderzoek nog in de kinderschoenen staat, zijn de eerste resultaten positief. “De analyse van vorig jaar hebben we gericht op het chemische aspect. Daar kwamen zeer veelbelovende resultaten uit. Dit jaar willen we ook inzoomen op de microplastics,” aldus Dr. Lengkeek.
Er wordt dus hard gewerkt en nagedacht over een oplossing voor het groeiende (micro)plastic-probleem. Het opruimen van het plastic is daarbij slechts één aspect waar onder meer wetenschappers zich over buigen. Minstens zo belangrijk is het vinden van een beter alternatief voor plastic. Terwijl daar hard aan gewerkt wordt, ligt de bal voor nu even bij de consument. Dus: mag het als je de volgende keer boodschappen gaat doen een tasje minder zijn?
Ik
