Kunst of dierenleed: Ik kom er niet meer uit u wel?

Kunst of enkel dierenleed?

Vandaag om 06:00 door Peter Janssen www.limburger.nl  

                

Kunst met dieren: er is niks nieuws onder de zon Foto: Pinterest

Levende pieren aan vishaakjes, is dat kunst of dierenmishandeling? Die vraag, ingegeven door een kunstwerk van Yaël Wolfs in Maastricht, beheerst de media. Maar eigenlijk is er niets nieuws onder de zon.

 

Maastrichtse dierenactivisten, die zich presenteren onder de naam Active for Justice, hebben het afstudeerproject van Yaël Wolfs aan de de Zuyd Hogeschool vernield. Het kunstwerk bestond uit meer dan 200 levende wormen die aan vishaken waren geregen. Volgens de groep werd er dierenleed veroorzaakt. Active for Justice noemt het  onaanvaardbaar dat levende wezens gebruikt worden voor kunst. Daarom heeft ze de vislijnen doorgeknipt. ‘Helaas is het niet gelukt om ook maar een van de 220 wormen te redden’, schrijft de groep op haar Facebookpagina. 

 

Kunstenares en academie weigeren anders dan schriftelijk te reageren. In een verklaring laat Yaël Wolfs weten: „Als kunstenaar probeer ik discussie en debat te bewerkstelligen door middel van mijn werk. In mijn afstudeerproject ervaart het publiek uiteenlopende emoties - soms tegelijkertijd - zoals compassie, afgunst, afkeuren, maar ook de ervaring van rust en schoonheid. Mijn werk zorgt er soms voor dat toeschouwers zich geen houding weten te geven tegenover de installatie en zichzelf. Dit is iets wat ik als kunstenaar alleen maar koester en waar ik ruimte aan wil geven”.  De academie verklaart: „Wij staan voor artistieke vrijheid van kunstenaars. Niet alleen ten aanzien van onze eigen studenten, maar ten aanzien van iedereen. Met de vernieling van een afstudeerkunstwerk van onze leerlingen is duidelijk een grens overschreden. Wij vinden het jammer dat hiermee niet gekozen is voor het debat maar voor een verwerping van het debat.”

Ophef

Beide verklaringen zijn voorspelbaar en ze gaan jammer genoeg niet inhoudelijk in op het kunstwerk.  Kunstenares en academie geven mensen die het debat echt willen aangaan, geen enkele handreiking. Daarmee  laten ze de veronderstelling toe dat deze kunst er louter is om te choqueren. Of in ieder geval om ruis te genereren buiten de inhoudelijke kwaliteiten om.

Daarmee staat Wolfs in een lange traditie.  Dieren in de kunst zorgen voor veel ophef. De Engelse kunstenaar Damien Hirst is beroemd en schatrijk geworden met installaties van koeien en haaien op sterk water. Het Sittardse Museum Het Domein liet ooit een getatoeëerd varken zien, dat de Belgische kunstenaar Wim Delvoye de naam Marcel had gegeven. De tatoeages waren onder meer de tekst ‘Harley Davidson’ en de bekende afbeelding van La vache qui rit. In een interview met deze krant zei de kunstenaar dat hij nog nooit last had gehad van acties van dierenbeschermers. Om erop te laten volgen: „Ik had dat wel gehoopt. Voor de reclame hè”. Hij kreeg toch nog zijn zin. Na protesten van de Dierenbescherming werd de mu­seumtuin waarin het varken scharrelde, gesloten. Bezoekers konden de levende kunst alleen door de ramen bewonderen. Als Marcel tenminste niet in zijn hok lag te maffen.

Delvoye liet zijn varkens in China tatoeëren. Onder verdoving uiteraard. Een documentaire van de VPRO liet zien hoe de Chinezen met de varkens solden als die overgevoelige Belg er niet bij was. De ironie wil dat de Chinese autoriteiten een getatoeëerd varken van de kunstenaar van een tentoonstelling hebben verwijderd. Niet uit oogpunt van dierenwelzijn, maar omdat op het dier  een portret van de vroegere Sovjetleider Lenin was getatoeëerd.

Delvoye wilde  mensen aan het denken zetten over zaken als naaktheid. En als hij het debat wilde  smoren, omdat mensen daar niets mee konden, zei hij dat Marcel al lang geslacht zou zijn als hij er geen kunst van had gemaakt.

Blenders

Marco Evaristti  plaatste in 2000 op een tentoonstelling in Denemarken tien blenders  met elk twee goudvissen. Met een druk op de knop konden bezoekers over het lot van de vissen beslissen. Inzet: zouden mensen dat doen? Actiegroepen roerden zich, vooral toen één bezoeker  inderdaad op het knopje drukte. Er kwam een rechtszaak, waarbij een expert van Moulinex uitlegde hoe snel de dieren waren gedood. De rechter oordeelde dat er geen sprake was van wreedheid en de tentoonstelling ging door. Niettemin vond het museum  het raadzaam de stekkers uit de blenders te trekken.

Heel bekend zijn de acties van de Nederlandse kunstenares Tinkebell.  Ze liet in 2008 in een galerie een kleine honderd hamsters een paar uur rondlopen in hamsterballen. Om de slechte behandeling van dieren te belichten. Een dierenrechtenorganisatie vond dat de kunstenares zelf dieren slecht behandelde en deed aangifte. Tinkebell noemde de stap ‘het ultiem haalbare’.  Tot een veroordeling kwam het niet, want volgens de rechter hadden de dieren niet aantoonbaar geleden.

Nog een voorbeeld. Guillermo Vargas uit Costa Rica veroorzaakte een enorme rel door een straathond vast te binden in een galerie en te suggereren dat hij het dier liet verhongeren. Achter de schermen kreeg het dier voedsel en water. De kunstenaar wilde de overschilligheid ten opzichte van uitgemergelde en stervende straathonden aan de kaak stellen. Hij had precies dezelfde motieven als de mensen die hem van wreedheid beschuldigden.

Misschien - een slecht begin van een debat is ook een begin - ,misschien is dat in Maastricht ook het geval.  Het kunstwerk van Wolfs roept onmiddellijk beelden op van  sportvisserij. Van een reeks vissers aan het water, elk met een lijn met een haak waaraan een levende pier is geregen. Doorgaans is er weinig compassie met de pieren. De slachtofferrol krijgt de vis, want die heeft voor ons een hogere status in het dierenrijk