In Thailand moeten aapjes als plukmachines aan kettingen ieder 1000 kokosnoten per dag uit bomen halen voor het maken van kokosmelk en yoghurt

In Thailand worden makaken in het wild gevangen en met geweld tot 'plukmachines' getraind. Een mannelijke aap plukt zo'n 1.000 kokosnoten per dag, en brengt de rest van de tijd gekooid door in barre omstandigheden. Toen de apenslavernij achter Thaise kokosmelk in 2020 onder de aandacht werd gebracht, hebben zo'n 15.000 supermarkten wereldwijd de Thaise merken uit hun schappen gehaald, zo ook in Nederland. Een jaar later blijkt er niets aan het dierenleed te zijn veranderd. Welke merken koop je liever niet en waar zijn ze bij ons nog te vinden?

Kokosnoten zijn big business in Thailand. Vorig jaar exporteerde het Oost-Aziatische land voor meer dan 350 miljoen euro aan kokosmelk over de hele wereld, via verschillende merken. Alleen Indonesië en de Filipijnen doen beter met een export van 500.000 ton in 2019. Europa en de Verenigde Staten zijn de belangrijkste afnemers.

Gekocht als diervrij melkalternatief 

De populariteit van kokosmelk als alternatief voor zuivelmelk is dan ook de afgelopen vijf jaar gestaag gegroeid. Maar de paradox ontgaat veel consumenten: zij verwachten dat kokosmelk vrij van wreedheid is omdat het niet van dieren afkomstig is, maar in werkelijkheid worden voor verschillende merken staartmakaken als arbeidskrachten ingezet. 

Scholen voor apen met een gekrulde staart

In 2019 kwam PETA, de internationale dierenrechtenorganisatie People for the Ethical Treatment of Animals, met beelden naar buiten van zogenaamde apenscholen in Thailand. De apen worden er met geweld getraind om aan een razendsnel tempo kokosnoten in palmbomen te plukken. Volgens de organisatie is het moeilijk om in Zuid-Thailand, het belangrijkste brongebied voor de kokosmelkindustrie, kokosnootboerderijen te vinden waar geen apen als slaven worden gebruikt.

Als de apen niet aan het werk zijn, worden ze vaak vastgeketend en vervoerd in kooien die te klein zijn om zich in om te kunnen draaien, zo blijkt uit PETA-beelden. Velen zijn waarschijnlijk als baby illegaal uit het wild gevangen. De onderzoekers troffen apen alleen en in nood aan, gillend en herhaaldelijk ijsberend, een teken van angst. Bij sommige ontbraken de hoektanden, die verwijderd waren om verwondingen bij de verzorgers te voorkomen, vertelden de boeren aan PETA. De apen worden apart van elkaar gehouden, waardoor ze geen natuurlijk en sociaal gedrag kunnen vertonen. Makaken worden ongeveer veertig jaar oud.

Bekende kokosmerken Chaokoh en Aroy-D

Meer beelden en onderzoeken volgden, en de verontwaardiging onder consumenten wereldwijd groeide. Vorig jaar hebben tal van supermarkten over de hele wereld besloten om alleen nog 'aapvrije' kokosmelk en andere kokosproducten te verkopen. Onder meer bekende merken als Chaokoh en Aroy-D werden uit de schappen gehaald, zo ook in de Albert Heijn en andere Nederlandse supermarkten.

Illegaal houden van makaken onbestraft

Sinds het eerste onderzoek zijn echter geen stappen gezet om het dierenwelzijn te verbeteren, bevestigt Edwin Wiek, een adviseur voor dierenwelzijn in het Thaise parlement. Nochtans zijn staart makaken wettelijk beschermd in Thailand. Het is illegaal om ze te bezitten, tenzij ze in gevangenschap zijn gefokt, maar overtreders worden nooit beboet of tot gevangenisstraf veroordeeld. 

De inspecties die in Thailand worden uitgevoerd, stellen volgens PETA weinig voor. Sommige kokosnotenkwekers vertelden de onderzoekers dat de inspecteurs hun bezoek van tevoren aankondigden of dat de apen buiten het bedrijf werden gehouden. Wiek schat dat ongeveer de helft van de makaken die door kokosnoottelers worden gebruikt – zo'n 3.000 apen in 817 boerderijen in Zuid-Thailand – als jonge apen uit het wild zijn gevangen, vaak nadat de moederapen werden gedood, en dus illegaal worden gehouden.  

Kokosmelk vrij van dierenleed

Voor wie dacht lekker diervriendelijk bezig te zijn met kokosmelk en kokosyoghurt, blijkt het tegendeel dus waar. Zeker als je Thaise kokosproducten koopt – naast Chaokoh en Aroy-D maken ook de meeste andere Thaise merken zich schuldig aan dierenleed. Ook in andere Zuidoost-Aziatische landen, waaronder Sri Lanka, worden staartmakaken in de kokosnootindustrie ingezet. 

Welke kokosmelk kun je dan wel met een gerust hart kopen? Verschillende supermarkten zeggen niet-diervrije kokosmelk uit hun schappen weg te houden, maar het is moeilijk om na te gaan welke merken wel en niet apen gebruiken. Supermarkten vertrouwen daarvoor blind op hun leveranciers, die vaak zeggen zelf controles uit te voeren en alleen verantwoorde producten aan te bieden. Alvast één ander merk dat in verschillende supermarkten in Nederland te vinden is – onder meer in de Albert Heijn en de Jumbo – en die vermoedelijk wel 'wrede' kokosmelk aanbiedt, is Nature's Charm.