Vanaf 21 oktober 2021 tot vandaag toe, zijn bijna 6 miljoen kippen, eenden, kalkoenen en watervogels met de vogelgriep NHN1 geruimd waarvan 1,1 miljoen preventief

 Vogelgriep heerst nu een jaarrond onder wilde en gehouden vogels in Nederland. Sinds oktober 2021 tot en met vandaag waren er 98 uitbraken op locaties met meer van 50 vogels, verspreid over het land. Anders dan voorheen, raakten ook in de zomer bedrijven besmet. Zo meldt de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA). Zij komt in dit vogelgriepjaar al op ruim 5,8 miljoen geruimde vogels op besmette locaties, waarvan meer dan 1 miljoen preventief.

In de NVWA-podcast ‘De inspecteur’ (te beluisteren via Apple podcasts en Spotify) deelt senior toezichthoudend dierenarts Léon Labout zijn ervaringen met vogelgriep en de ruimingswerkzaamheden vanuit de praktijk. In Nederland raakten - na de epidemie in 2003 met 255 besmette locaties en ruim 30 miljoen geruimde dieren - niet eerder zo veel pluimveehouderijen en hobbylocaties in Nederland besmet. Ook in de natuur maakt het virus veel slachtoffers.

Niet houdbaar

„Deze situatie is niet houdbaar. Niet voor de dieren, niet voor pluimveehouders, niet voor de maatschappij”, stelt Piet Adema, minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit in zijn Kamerbrief. Gezien de ernstige situatie, werkt hij via een intensiveringsplan preventie vogelgriep onder andere aan versnelling van een eventueel vaccinatietraject en verdere verbetering van de bio-veiligheid op bedrijven.

Een jaarrond besmettingen

Het vogelgriepjaar 2021-2022 startte 26 oktober vorig jaar met een besmetting met een nieuwe variant van het virus (H5N1) in Zeewolde. Na 11 besmettingen in november en december werden door de NVWA tot de jaarwisseling een half miljoen dieren geruimd. Daar kwamen dit jaar 87 positieve gevallen bij op bedrijven of hobbyhouderijen met meer dan 50 vogels. Ook in de zomer liepen de besmettingen door tot en met een positieve uitslag vandaag in Heythuysen (gemeente Leudal) op een bedrijf met circa 300.000 leghennen. Hier volgt in komende dagen de grootste ruiming tot nu toe. Dit brengt het ruimingsaantal op 98 locaties met vastgestelde vogelgriepbesmettingen op 4,7 miljoen dieren. Dit betreft kippen, leghennen, (vlees)eenden, kalkoenen, vleeskuikens en watervogels. Besmettingen en ruimingen op hobbylocaties met minder dan 50 vogels, zijn hierin niet meegerekend.

Ook preventieve ruimingen

Daarnaast zijn sinds oktober 2021 op 43 locaties uit voorzorg ook vogels op omliggende bedrijven geruimd, omdat ze dicht bij een besmette locatie lagen en op een aantal bedrijven dat een riskant (persoons) contact had gehad met een besmette locatie. Het aantal preventief geruimde vogels ligt inmiddels op 1,1 miljoen. Het totaalaantal dieren dat zo onder regie van de NVWA vanwege vogelgriep is geruimd, komt daarmee op ruim 5,8 miljoen tot nu toe. Het werkelijke aantal ligt nog iets hoger, want de ruimingsaantallen op hobbylocaties met minder dan 50 vogels zijn hierin niet meegerekend.

Grote gevolgen

Bij de bestrijding werkt de NVWA nauw samen met diverse partijen, waaronder dierenartsen, de Gezondheidsdienst voor Dieren, Rendac, transportbedrijven, raapploegen en in coördinatie met het referentielaboratorium WBVR, de GGD, provincies, gemeenten en veiligheidsregio’s. Bij de ruimingen zijn heel veel mensen betrokken. Het zijn ingrijpende gebeurtenissen, voor de vele dieren die geruimd worden, voor de pluimveehouders, hun familie en omgeving, en ook voor de betrokken medewerkers van bedrijven die de ruimingswerkzaamheden mede uitvoeren. Hierover vertelt senior inspecteur Léon Labout in de nieuwe podcast ‘de inspecteur’ (te beluisteren via Apple podcasts en Spotify).

Snel en zorgvuldig

In de podcast (30 minuten durend) gaat Labout in op zijn rol als toezichthoudend dierenarts bij de ruimingen. Hij is samen met het NVWA-frontteam al een jaar - dag en nacht - paraat om uit te rukken bij een positieve uitslag van een besmetting. Een snelle melding van een verdenking, een snelle Nieuwsbericht Donderdag 20 oktober 2022 – 08:00 uur bevestiging ervan en een snelle effectieve aanpak bij het ruimen is noodzakelijk volgens Labout: „Het gaat om de balans tussen snelheid en zorgvuldigheid bij het ruimen om verdere verspreiding te remmen.” In de podcast vertelt hij hoe bij het vergassen een deken van warm CO2-gas op de dieren neerdaalt. Dat gebeurt zorgvuldig en met aandacht voor dierenwelzijn, waarbij Labout in de stal controleert of de vogels op een dierwaardige manier dood zijn gegaan.

Het went nooit

Aan een ruiming werken vaak tientallen mensen mee volgens een strak hygiëneprotocol met o.a. een douchewagen en beschermende kleding, want het werk is niet zonder risico. Op dit moment is ruimen de enige manier om erger te voorkomen: er is geen geneesmiddel en (nog) geen toegelaten vaccin tegen vogelgriep. In de podcast is ook aandacht voor de emotionele impact bij betrokkenen. Na een preventieve ruiming en recente besmetting op zijn bedrijf stelt pluimveehouder Theo Bos: „Het went nooit. Het is een rollercoaster waarin twee dagen na de uitslag de kippen weg zijn.”

Tekst: Erik Kruisselbrink

Beeld: Gerard Burgers