Waarom wordt er in Nederland niet gevaccineerd tegen vogelgriep ? Met 97 miljoen kippen is dat onbegonnen werk ( Deel 2 )

 

WAAROM WORDT ER NIET GEVACCINEERD TEGEN VOGELGRIEP?

INGEDIEND DOOR JINKE 

Bij elke uitbraak van vogelgriep vragen velen zich af: waarom wordt er niet gevaccineerd tegen vogelgriep? In het Tijdschrift voor Diergeneeskunde geven Jeroen Kortekaas en Riks Maas van Wageningen Bioveterinary Research antwoord op die vraag. Vaccineren is mogelijk, zeggen ze. Er zijn zogeheten geïnactiveerde vaccins voor het H7- en het H5-subtype. Deze vaccins zijn echter beperkt inzetbaar.

Met 97 miljoen kippen is noodvaccinatie onbegonnen werk

Kortekaas en Maas leggen uit hoe dat komt. Het heeft te maken met de enorme aantallen kippen die in Nederland commercieel worden gehouden (97 miljoen), waardoor noodvaccinatie bij een uitbraak onbegonnen werk is. Met het geïnactiveerde vaccin moet namelijk iedere kip afzonderlijk twee keer worden gevaccineerd. ''Dat is in korte tijd niet haalbaar'', aldus Kortekaas en Maas. Bovendien: als het vaccineren zo lang duurt, kan het virus zich sneller verspreiden dan de dieren bescherming opbouwen. Dat duurt 1 tot 2 weken.

En dan is er nog de vraag of de beschikbare vaccins wel bescherming bieden tegen het dan heersende type virus.  ''Als het virus in het vaccin afwijkt van het uitbraakvirus, bestaat de kans dat het vaccin niet optimaal werkt. Dan worden enkel de klinische symptomen verminderd en niet de virusvermeerdering in de dieren, waardoor het virus ongemerkt in de populatie kan blijven spreiden en het lastig wordt een uitbraak tijdig te detecteren'', aldus de twee onderzoekers. 

Desondanks zou het volgens Maas en Kortekaas zinvol zijn de kippen in pluimvee-dichte gebieden in Nederland alvast te vaccineren als er een uitbraak in een ander Europees land is. Maar dat pluimveehouders terughoudend zijn met vaccinatie, weten ze. “Ze zijn bang dat ze de producten van hun gevaccineerde dieren niet meer kunnen exporteren.” De Nederlandse pluimvee-industrie is sterk afhankelijk van de export.  Afnemers in Europese landen, waaronder ook Duitsland, willen de garantie dat de producten niet afkomstig zijn van gevaccineerde dieren. Ze vrezen dat er, ondanks vaccinatie, toch onopgemerkt virussen aanwezig zijn in geïmporteerde dieren of de producten.

Ontwikkeling nieuwe vaccins
Zo blijkt het antwoord op de vraag - waarom wordt er niet gevaccineerd tegen vogelgriep? - sterk afhankelijk van de commerciële belangen van de pluimvee-industrie in Nederland. Ook de hobbymatige houders kunnen daar niet omheen. De vaccinproducenten zullen niet voor een kleine groep houders een vaccin op de plank houden. Om voorraden op te bouwen is vraag nodig en moet het gaan om grote aantallen kippen.
Toch zitten Maas en Kortekaas niet stil. Ze werken aan nieuwe vaccins die tegemoet komen aan de bezwaren tegen de huidige vaccins. Niet in de laatste plaats vanwege het risico dat bepaalde vogelgriepvirussen ook mensen doden. Zo is er de mogelijkheid dat vogelgriepvaccins meeliften op het vaccin tegen New Castle Disease, maar er wordt ook gekeken naar synthetische vaccins.  Dan komt er geen levend virus meer aan te pas. “Het voordeel is dat deze vaccins heel veilig zijn en dat je ze snel kunt maken en opschalen”, zegt Kortekaas. “Daar staat tegenover dat de productie erg duur is en dat ze op dit moment nog niet geschikt zijn voor massa-applicatie.” 

---

Update: in 2022 is er in opdracht van het ministerie van LNV een proef gestart met drie vaccins, om te kijken of ze effectief genoeg zijn tegen het heersende H5N1-virus en verspreiding van virus voorkomen. De eerste resultaten worden begin 2023 verwacht. Ook is er een Europese verordening in de maak die handelsbelemmeringen moet wegnemen.

---

Interview Thijs Kuiken (Erasmus Universiteit) : ''Ik zou het betreuren als we enkel inzetten op vaccins zonder iets aan de omvang van de veestapel te doen''
In een interview met EOS wetenschap zegt Thijs Kuiken (hoogleraar aan de afdeling Viroscience van het Erasmus MC in Rotterdam) het volgende:
Kunnen we kippen niet gewoon vaccineren?
‘Vaccins zijn voor mij slechts een deel van de oplossing, want ze veranderen niets aan die andere problemen. En in de Europese Unie is beslist om pluimvee niet te vaccineren. Om kippenvlees te mogen exporteren moet je namelijk kunnen aantonen dat er geen vogelgriep voorkomt. Zonder vaccinatie merk je infecties snel op, wanneer vogels sterven. In gevaccineerde vogels kan het virus sluimeren.’
De vaccins zijn dus niet zo effectief?
‘Dat klopt. Tegelijk is het niet interessant om onderzoek te doen naar betere vaccins, want er is beslist dat we die toch niet zullen gebruiken. Als knappe koppen daar wél werk van maken, ben ik ervan overtuigd dat we goede vaccins kunnen ontwikkelen.’
Een soort catch 22?
‘Inderdaad. En we kunnen daaruit raken wanneer landen er bij de Europese Commissie op aandringen om het beleid te wijzigen.’
Zal de interesse in vaccinatie niet toenemen naarmate uitbraken vaker voorkomen? Die oplossing zou de sector toelaten om alles zoveel mogelijk bij het oude te laten.
‘Dat is precies wat ik verwacht. Wellicht zal ook de politieke interesse groeien. Als kippen te vaak moeten worden geruimd, springt de overheid – en dus de belastingbetaler – immers bij om de schade te vergoeden. Maar ik zou het betreuren als we enkel inzetten op vaccins zonder iets aan de omvang van de veestapel te doen.’

Interview Joost van Herten (KNMvD) : ''Je moet ook kijken naar de concentratie van pluimveebedrijven''
Dierenarts Joost van Herten is in 2021 gepromoveerd op ethiek van zoönosen (Overwegingen voor een ethiek van One Health). Op Resource-online stelt hij vast dat handelsbelangen voorgaan op dierenwelzijn. Dat is volgens hem in strijd met de One Health-gedachte. ‘In dit beleid willen we de gezondheid van mens, dier en milieu in samenhang bevorderen’, zegt Van Herten. ‘Maar in de praktijk zie je vaak botsende belangen tussen mens en dier, waarbij de mens wint.'' Vaccinatie is volgens Van Herten beter dan ruimen. ''Een vaccin beschermt het dier en voorkomt dat het virus muteert naar een variant die de mens ziek maakt. Zo vaccineren we bijvoorbeeld ook tegen andere zoönosen, zoals Q-koorts of hondsdolheid.'' 

Maar vaccinatie is niet voldoende, vervolgt Van Herten. ‘In de One Health-aanpak moeten we ook de oorzaken van pandemieën wegnemen. Daarbij spelen onze voedselsystemen en hun invloed op klimaatverandering en afname van biodiversiteit een rol. Als we de gezondheid willen bevorderen, moeten we de veerkracht van zowel mensen, dieren als ecosystemen versterken. Je moet dan ook kijken naar de concentratie van pluimveebedrijven. De gezondheid van de leefomgeving vormt de basis van One Health.’

Redactie Levende Have/Bron: Tijdschrift voor diergeneeskunde ''Nieuwe vogelgriepvaccins in opkomst''/ ‘Vogelgriepvirussen vormen een constante dreiging’ EOS wetenschap.eu/Resource-online