Elk jaar worden miljoenen mensen gedood door ‘zoönoses’ ziekteverwekkers die vanuit diersoorten overspringen naar de mens

Met dank aan : www.nationalgeographic.nl

Een hertenteek klimt op een grassprietje in het bos. Het beestje strekt zijn voorpoten zo ver mogelijk uit en wacht dan op een voorbijganger. Wanneer er een wandelaar passeert, springt de teek op zijn nietsvermoedende slachtoffer. Hij zoekt er een goed plekje uit, maakt een gaatje in de huid van de wandelaar en steekt zijn voedingsbuisje in het vlees. Als de teek is besmet met de bacterie die de Ziekte van Lyme veroorzaakt, komt deze virulente microbe ook in de bloedbaan van de wandelaar terecht en veroorzaakt bij hem of haar een zoönotische ziekte.

Zoönoses, ziekten die van diersoorten op de mens worden overgedragen, zijn wereldwijd verantwoordelijk voor bijna zestien procent van alle sterfgevallen als gevolg van infectieziekten. Bovendien vormen zoönoses volgens de Amerikaanse National Institutes of Health zestig procent van alle bekende infectieziekten, en zelfs 75 procent van recent ontdekte infectieziekten.

Info van de RIVM: Ziekte van Lyme toen en nu 

Zoönotische ziekteverwekkers kunnen op talloze verschillende manieren op de mens worden overgedragen, zoals bij dieren- en insectenbeten, het aanhalen of anderszins omgaan met zieke dieren en het eten of drinken van onbehandeld vlees, ongepasteuriseerde melk of besmet water. Tot de ziekteverwekkers die van diersoorten op de mens kunnen overspringen, behoren bacteriën, parasieten, schimmels en virussen.

Sommige zoönoses zijn relatief mild, maar veel van deze ziekten, bijvoorbeeld de Ziekte van Lyme, zijn zeer schadelijk. Sommige ervan, zoals het coronavirus dat COVID-19 veroorzaakt, kunnen zelfs dodelijk zijn.

De hypothese over de herkomst van het nieuwe coronavirus die momenteel het meest wordt aangehangen, luidt dat het virus eind 2019 op een markt voor wilde dieren in de Chinese stad Wuhan is overgesprongen op de mens. Het is niet precies bekend hoe het virus vanuit zijn oorspronkelijke gastheer op de wildmarkt van Wuhan en daarna in mensen terecht is gekomen, maar omdat we nog geen immuniteit tegen dit virus hebben opgebouwd, zijn er tot nu toe al één miljoen mensen ziek geworden door COVID-19 en zijn er al meer dan 53.000 mensen aan overleden. (Volg al ons nieuws over de coronapandemie hier.)

Een andere, welbekende zoönotische ziekte is Ebola, een infectie die vermoedelijk vanuit vleermuizen is overgesprongen op de mens. Zowel vleermuizen als apen zijn belangrijke reservoirs van dit soort virussen. Beide zoogdiersoorten kunnen het virus op de mens overdragen door direct contact of wanneer mensen het vlees van deze dieren eten. Andere zoönoses springen van een wilde diersoort op een gedomesticeerde diersoort over, bijvoorbeeld van vleermuizen op boerderijvarkens. Vervolgens kunnen mensen de ziekte oplopen door het omgaan met of eten van deze varkens.

Gebruikelijke ‘reservoirs’

De meeste mensen leven samen met dieren, ook als ze niet op een boerderij wonen of geen huisdieren hebben. Veel bewoners van het dierenrijk, van teken tot eekhoorns en ratten, kunnen ziekten overbrengen. Hieronder volgt een korte lijst van bekende diersoorten en enkele van de zoönotische ziekten waarmee ze ons kunnen besmetten:

Katten: toxoplasmose; Pasteurella; ringworm (schimmel)

Vleermuizen: Ebola-virus; SARS; MERS; hondsdolheid; Nipah-virus; Hendra-virus

Honden: hondsdolheid; norovirussen; Pasteurella; salmonella; ringworm; mijnwormen

Teken: Ziekte van Lyme; Rocky Mountain-tekenkoorts; Powassan-virus

Muggen: malaria; dengue; West-Nijl-virus; Zika-virus; Chikungunya

Vogels: vogelgriep (H1N1, H5N1); salmonella; papegaaienziekte

Koeien: Escherichia coli; ringworm

Knaagdieren: HPS (Hantavirus pulmonary syndrome); de pest; rattenbeetziekte; voedselvergiftiging

Manieren om het oplopen van zoönotische ziekten te voorkomen:

• Je doet er goed aan om direct nadat je bij dieren in de buurt bent geweest, ook al heb je ze niet aangeraakt, je handen met zeep te wassen of een ontsmettende handgel te gebruiken.
• Houd je gezicht niet te dicht bij gevogelte, knaagdieren, reptielen en amfibieën.
• Draag kleren en gebruik insectensprays die beten van muggen, teken en vliegen voorkomen.
• Zorg ervoor dat je geen beten of schrammen van wilde dieren oploopt.
• Wees je ervan bewust dat dieren zoönotische ziekteverwekkers kunnen overdragen op plekken als kinderboerderijen, dierenshows, kinderdagverblijven en scholen.

(Bron: CDC)

Wist je dat:

• Zoönoses elk jaar tweeënhalf miljard mensen ziek maken en 2,7 miljoen doden eisen.
• Zes van de tien infectiegevallen die elk jaar worden gemeld, door een zoönotische ziekteverwekker worden veroorzaakt.
• Driekwart van alle nieuwe of recente infectieziekten van dieren afkomstig zijn.

(Bron: CDC)

Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com