De rupsen breken het plastic echt af en kunnen ons weleens helpen om af te rekenen met een hardnekkig probleem: plastic afval.

 Het draait allemaal om de larven van Galleria mellonella, oftewel de grote wasmot. Grote wasmotten leggen hun eitjes in de bijenwas die in bijenkorven te vinden is. Wanneer de larven uit hun eitjes komen zetten, doen ze zich tegoed aan die bijenwas (vandaar ook de naam: grote wasmot). Maar deze larven zijn niet alleen heel goed in het opbreken van bijenwas. Ze weten ook wel raad met plastic. Tot die verrassende conclusie komen onderzoekers in het blad Current Biology. “Wij hebben ontdekt dat de larven van een heel gewoon insect – Galleria mellonella, in staat zijn om één van de meest hardnekkige en meest gebruikte plastics – polyethyleen – af te breken,” vertelt onderzoeker Federica Bertocchini.

Toevalstreffer
Bertocchini kwam de bijzondere kwaliteit van de rupsen bij toeval op het spoor. Ze verwijderde de parasitaire larven die in haar bijenkorven huisden en stopte ze tijdelijk in plastic zakken. Toen ze na enige tijd weer een blik op die plastic tasjes wierp, zaten ze vol met gaten.

Andere plastic-eters
Er zijn ons wel meer organismen bekend die plastic eten. Zo werden vorig jaar bacteriën ontdekt die sommige soorten plastic afbreken. Maar ze zijn lang niet zo snel als de grote wasmotten. De bacteriën kunnen hooguit 0,13 milligram plastic per dag verorberen.

Experiment
Om meer te weten te komen over de plastic etende rupsen, zette Bertocchini samen met enkele collega’s een experiment op. Ze verzamelde zo’n 100 larven en schotelde ze een plastic tasje uit de supermarkt voor. Amper veertig minuten later begonnen er al gaten in het tasje te vallen. En na 12 uur hadden de larven al zo’n 92 milligram plastic verorberd. Het is indrukwekkend dat de larven zo snel korte metten kunnen maken met plastic. Zeker als je bedenkt dat het normaliter tientallen jaren duurt voor dit plastic op natuurlijke wijze is afgebroken.

Van bijenwas naar plastic
Hoe doen de grote wasmotten dat toch? De onderzoekers weten het nog niet precies. Maar ze hebben er wel ideeën over. Ze wijzen erop dat de bijenwas die deze larven normaliter eten bestaat uit een mix van lipiden (vetachtige bouwblokken van levende cellen). Waarschijnlijk moeten de larven om die bijenwas te kunnen verteren chemische bindingen verbreken die vergelijkbaar zijn met de bindingen in polyethyleen. “Was is een polymeer, een soort ‘natuurlijk plastic’,” legt Bertocchini uit. “En het heeft een chemische structuur die niet heel veel verschilt van die van polyethyleen.”


De larven van de grote wasmot eten normaal gesproken geen plastic. Dat ze er wel raad mee weten als ze ermee geconfronteerd worden, zou komen doordat ze normaal gesproken bijenwas – een soort ‘natuurlijk plastic’ – verorberen. Foto: Federica Bertocchini / Paolo Bombelli / Chris Howe.

In de speekselklieren?
Nader onderzoek wijst overigens uit dat de larven het plastic niet alleen opeten, maar ook echt afbreken. “We tonen aan dat de polymeerketens in het polyethyleen echt gebroken worden door de wasmotten,” vertelt onderzoeker Paolo Bombelli. “De rupsen produceren iets wat de chemische bindingen verbreekt.” Waar dat stofje precies wordt gemaakt, weten de onderzoekers niet. “Misschien wel in de speekselklieren.” Een andere optie is dat het gemaakt wordt door een bacterie die zich in het verteringskanaal van de rups ophoudt. Vervolgonderzoek zal gericht zijn op het identificeren en lokaliseren van het verantwoordelijke stofje.
Als we weten hoe de rupsen plastic afbreken, kunnen we het kunstje wellicht op grote schaal nabootsen en zo afrekenen met plastic afval. “En onze oceanen, rivieren en het milieu redden van de onvermijdelijke consequenties die plastic heeft,” stelt Bertocchini.